سیماى شیعه در نگاه امام صادق

امام صادق(ع) در سفارش‏هاى خود به عبدالله بن جندب پس از هشدارشیعیان به دام‏هاى شیطان، ویژگى‏هاى برجسته دوستان حقیقى خود رابر مى‏شمرد و سپس خصلت‏هاى دیگر شیعیان را بیان مى‏کند. دو ویژگى‏ممتاز شیعیان از نگاه امام صادق(ع) عبارت است از:

1- آخرت

«لقد جلت الاخره فى اعینهم حتى ما یریدون بها بدلا... و انماکانت الدنیا عندهم بمنزله الشجاع الارقم و العدو الاعجم‏»; آخرت‏در نگاه آن ها بسیار بزرگ است، به اندازه‏اى که چیزى را با آن‏عوض نمى‏کنند... و دنیا نزد آن‏ها همانند مارگزنده و دشمن بى‏زبان‏است.

پیروان حقیقى و دوستان واقعى خاندان نبوت علیهم السلام به چیزى‏جز آخرت نمى‏اندیشند و تمام کردارها و رفتارهاى خود را با نگاه‏به آخرت مى‏سنجند. دنیا در نظر مؤمن وسیله‏اى است‏براى رسیدن به‏هدفى بزرگ که همان زندگى جاودان آخرت است. دوستان حقیقى اهل‏بیت‏علیهم السلام از مواهب دنیوى بهره مى‏برند، اما هرگز زندگى‏جاودان را با زندگى گذراى دنیا عوض نمى‏کنند.

2- انس با خدا

«انسوا بالله واستوحشوا مما به استاءنس المترفون‏»; آن‏ها باخدا انس گرفته‏اند و از آن‏چه که مال اندوزان به آن انس‏گرفته‏اند، در هراسند.

مومنان از نعمت‏هاى الهى بهره مى‏برند اما به آن‏ها وابسته‏نمى‏شوند. وابستگى به مال دنیا موجب بندگى انسان در برابرمادیات خواهد شد. زراندوزان هماره به ثروت خود وابسته‏اند.شیعیان واقعى با یاد خدا آرامش مى‏یابند نیستند.

حضرت صادق(ع) پس از برشمردن این دو ویژگى مهم، فرمود: «اولئک‏اولیائى حقا بهم تکشف کل فتنه و ترفع کل بلیه‏»; آن‏ها دوستان‏حقیقى من هستند. به وسیله آن‏ها فتنه شکست مى‏خورد و هرگرفتارى‏هابر طرف مى‏شود.

سیماى شیعه در نگاه امام صادق  

امام صادق(ع) در سفارش‏هاى خود به عبدالله بن جندب پس از هشدارشیعیان به دام‏هاى شیطان، ویژگى‏هاى برجسته دوستان حقیقى خود رابر مى‏شمرد و سپس خصلت‏هاى دیگر شیعیان را بیان مى‏کند. دو ویژگى‏ممتاز شیعیان از نگاه امام صادق(ع) عبارت است از:

1- آخرت

«لقد جلت الاخره فى اعینهم حتى ما یریدون بها بدلا... و انماکانت الدنیا عندهم بمنزله الشجاع الارقم و العدو الاعجم‏»; آخرت‏در نگاه آن ها بسیار بزرگ است، به اندازه‏اى که چیزى را با آن‏عوض نمى‏کنند... و دنیا نزد آن‏ها همانند مارگزنده و دشمن بى‏زبان‏است.

پیروان حقیقى و دوستان واقعى خاندان نبوت علیهم السلام به چیزى‏جز آخرت نمى‏اندیشند و تمام کردارها و رفتارهاى خود را با نگاه‏به آخرت مى‏سنجند. دنیا در نظر مؤمن وسیله‏اى است‏براى رسیدن به‏هدفى بزرگ که همان زندگى جاودان آخرت است. دوستان حقیقى اهل‏بیت‏علیهم السلام از مواهب دنیوى بهره مى‏برند، اما هرگز زندگى‏جاودان را با زندگى گذراى دنیا عوض نمى‏کنند.

2- انس با خدا

«انسوا بالله واستوحشوا مما به استاءنس المترفون‏»; آن‏ها باخدا انس گرفته‏اند و از آن‏چه که مال اندوزان به آن انس‏گرفته‏اند، در هراسند.

مومنان از نعمت‏هاى الهى بهره مى‏برند اما به آن‏ها وابسته‏نمى‏شوند. وابستگى به مال دنیا موجب بندگى انسان در برابرمادیات خواهد شد. زراندوزان هماره به ثروت خود وابسته‏اند.شیعیان واقعى با یاد خدا آرامش مى‏یابند نیستند.

حضرت صادق(ع) پس از برشمردن این دو ویژگى مهم، فرمود: «اولئک‏اولیائى حقا بهم تکشف کل فتنه و ترفع کل بلیه‏»; آن‏ها دوستان‏حقیقى من هستند. به وسیله آن‏ها فتنه شکست مى‏خورد و هرگرفتارى‏هابر طرف مى‏شود.

حسابرسى خود

«حق على کل مسلم یعرفنا ان یعرف علمه فى کل یوم ولیله على‏نفسه فیکون محاسب نفسه فان راى حسنه استزاد منها و ان راى‏سیئه استغفر منها، لئلایخزى یوم القیمه‏»; بر هرمسلمانى که مارا مى‏شناسد، سزاوار است که کردارش را در هر شبانه روز بر خودعرضه دارد و به محاسبه آن‏ها بپردازد، تا اگر کار نیکى در آن‏هادید، برآن‏ها بیفزاید و اگر کردار بدى در اعمال خود مشاهده کرد،از آن‏ها توبه کند، تا دچار ذلت و خوارى روز قیامت نگردد.

سخاوت

«یابن جندب! ان شیعتنا یعرفون بخصال شتى: بالسخاء و البذل‏للاخوان‏»; اى پسر جندب! همانا شیعیان ما به چند خصلت‏شناخته‏مى‏شوند: به سخاوت و بخشش به برادران.

خواندن پنجاه رکعت نماز و رعایت وقت نماز

«وبان یصلوا الخمسین لیلا و نهارا... و یحافظون على‏الزوال‏»;شیعیان ما در شبانه روز پنجاه رکعت نماز مى‏خوانند و توجه به‏وقت نماز ظهر (خواندن نماز اول وقت) دارند.

دورى از پرخاش و داد و فریاد

«لایهرون هریرالکلب‏»; شیعیان ما همانند سگ وزوزه نمى‏کشند.

دورى از طمع

«ولایطمعون طمع الغراب‏»; شیعیان ما همانند کلاغ طماع و حریص‏نیستند.

دورى از دشمنان

«و لایجاورون لنا عدوا و لا یساءلون لنا مبغضاولوماتوا جوعا»;شیعیان ما با دشمنان همسایگى نمى‏کنند و اگر از گرسنگى بمیرند،چیزى از آن‏ها نمى‏خواهند.

دقت در خوراک

«شیعتنا لایاءکلون الجرى... و لا یشربون مسکرا»; شیعیان مامارماهى نمى‏خورند... و شراب نمى‏نوشند.

برگزیده‏اى از سایر سفارش‏ها

آثار استقامت

«یابن جندب لو ان شیعتنا استقاموا لصافحتهم الملائکه و لاظلهم‏الغمام و لاشرقوا نهارا و لا کلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم ولما ساءلوا الله الا اعطاهم‏».

اگر شیعیان ما استقامت کنند، فرشتگان دست در دست آن‏هامى‏گذارند، ابرهاى سفید(رحمت) برآن‏ها سایه مى‏افکند، چون روزدرخشنده و تابناک مى‏شوند، از زمین و آسمان روزى مى‏خورند و آنچه‏از خدا بخواهند، خداوند به آن‏ها عطا مى‏کند.

شیوه برخورد با گناهکاران

1- گفتن خوبى‏ها و پرهیز از سخن ناروا

«یابن جندب لاتقل فى‏المذنبین من اهل دعوتکم الا خیرا»; اى پسرجندب! به گناهکاران از همکیشان خود جز خوبى و نیکویى چیزى مگو.

در برخورد با گناهکاران باید با سخنان نیکو و گفتن خوبى‏هاى‏آنان، امید مرده در آن‏ها را زنده کرد و از خشونت، گفتارناروا وبازگو نمودن لغزش‏هاى آن‏ها پرهیز کرد; زیرا چنین برخوردهایى‏مجرمان را از پیمودن راه درست ناامید و نسبت‏به دین و آموزه‏هاى‏آن گریزان مى‏سازد.

2- در خواست توفیق براى گناهکاران

«واستکینوا الى الله فى توفیقهم‏»; توفیق آن‏ها را خاضعانه ازخداوند بخواهید.

3- در خواست توبه براى گناهکاران

توبه از حالات سازنده انسان است که انجام دهنده آن محبوب خداونداست:

«ان الله یحب التوابین‏»; خداوند کسانى که بسیار توبه مى‏کنندرا دوست دارد. ⁽¹⁾

توبه روشى است که امام صادق(ع) براى پاکسازى گناهکار توصیه‏کرده است. شیعیان واقعى باید از خدا بخواهند که گناهکاران ازکردار ناشایست‏خود پشیمان شوند و به سوى خدا بازگردند، زیراخداوند بسیار توبه‏پذیر و بخشنده است; «اناالله هوالتواب‏الرحیم‏» ⁽²⁾

راه بهشتى شدن

حضرت امام جعفر صادق(ع) سه راه را فراروى جویندگان بهشت قرارداده است:

1- پیروى از ائمه علیهم السلام .

2- برائت از دشمنان.

3- سخن گفتن آگاهانه و سکوت هنگام نا آگاهى.

«فکل من قصدنا و تولانا و لم یوال عدونا و قال ما یعلم و سکت‏عما لایعلم او اشکل علیه فهو فى‏الجنه‏»

هر کس جویا و پیرو ما باشد و از دشمنان ما پیروى نکند و چیزى‏که مى‏داند، بگوید و از آن‏چه که نمى‏داند، یا بر او مشکل (مشتبه)است، سکوت کند، در بهشت است.

ارزش سکوت

«علیک بالصمت، تعد حلیما، جاهلا کنت او عالما، فان الصمت زین‏لک عندالعلماء و سترلک عندالجهال.»

عالم باشى یا جاهل، خاموشى را برگزین تا بردبار به شمار آیى;زیرا خاموشى نزد دانایان زینت و در پیش نادانان پوشش است.

دورى جستن از عقاید منحرف

خطر بدعت‏ها، گرایش‏هاى منحرف و قرائت‏هاى ناصواب از دین، همیشه‏متوجه جوامع شیعى بوده است.

«یابن جندب! بلغ معاشر شیعتنا و قل لهم: لاتذهبن بکم‏المذاهب‏»; اى پسر جندب! به شیعیان ما بگو; مبادا را عقایدمنحرف، شما را از مذهب خودتان بیرون برد.

نشانه‏هاى ناتوانى

«قد عجز من لم یعد لکل بلاء صبرا و لکل نعمه شکرا و لکل عسریسرا»; ناتوان است کسى که براى هر بلایى صبرى، براى هر نعمتى‏شکرى و براى هر سختى آسانى آماده نکند.

کردارهاى برتر

«یابن جندب! صل من قطعک، واعط من حرمک، و احسن الى من اساءالیک، و سلم على من سبک، و انصف من خاصمک، واعف عمن ظلمک، کماانک تحب ان یعفى عنک، فاعتبر بعفوالله عنک، الاترى ان شمسه‏اشرقت على الابرار و الفجار و ان مطره ینزل على الصالحین والخاطئین.»

اى پسر جندب! با کسى که از تو بریده، وصل کن; به کسى که چیزى‏به تو نداده، چیز بده; باکسى که به تو بدى کرده، خوبى کن; به‏کسى که به تو دشنام داده، سلام کن; باکسى که با تو دشمنى کرده،انصاف داشته باش و از کسى که به تو ظلم کرده، در گذر، همچنان‏که دوست دارى از تو در گذرند. پس از گذشت‏خداوند از خودت عبرت‏بگیر. آیا نمى‏بینى خورشید خداوند برخوبان و بدان مى‏تابد وبارانش بر صالحان و مجرمان نازل مى‏شود؟

اساس اسلام

آخرین جمله از سفارش‏هاى امام صادق(ع) به ابن جندب درباره اهمیت‏و ارزش محبت اهل‏بیت علیهم السلام است.

«لکل شیى‏ء اساس و اساس الاسلام حبنا اهل‏البیت‏»; هرچیزى راپایه‏اى است و پایه اسلام، محبت ما، اهل بیت علیهم السلام است.

---

پى‏نوشتها:

1- بقره، آیه 222.

2- توبه، آیه 118.

---

 ماهنامه کوثر شماره 40- -على محمدى