مراتب ذکر

مراتب ذکر

ذکر داراى سه مرتبه است :
الف ـ ذکر قلبى
اصـل ذکـر همان توجّه قلبى و به یاد خدا بودن است : قلب انسانِ ذاکر، به یاد خدا زنده است ؛ از او نور مى گیرد، براى او مى تپد و توجهى به غیر او ندارد.
در خانه دل ، ما را جز یار نمى گنجد
چون خلوت یار این جاست اغیار نمى گنجد
در کار دو عالم ما چون دل به یکى دادیم
جز دوست یکى ما را در کار نمى گنجد
ب ـ ذکر زبانى
ذکـر زبـانـى ، یـادآورى نـام هـا و صفات مقدس خداوند و یا نعمت هاى او و تسبیح و تمجید او با زبـان اسـت ؛ البـتـه ذکـر زبـانى بدون توجه قلبى (هر چند کم ) منشاء اثر و مفید واقع نمى شود، *امّا به ایجاد ذکر قلبى کمک مى کند.
ج ـ ذکر عملى
ذکر عملى به این معناست که ذاکر در شؤ ون زندگى و تصمیم گیرى هاى فردى واجتماعى به یـاد خـدا و درصـدد کـسـب رضـاى او بـاشـد. دسـتـورهـاى او را انـجـام دهـد و گـِرد اعـمـال نـاروا نـگـردد. در ایـن صـورت همه اعمال او با یاد خدا انجام مى پذیرد و در واقع او با عمل خود، یاد خدا را زنده کرده و زندگى اش نیز رنگ خدایى مى گیرد.
مـؤ مـنـان و پـیروان واقعى دین خدا به چنین مقامى نایل شده و با یاد خدا روح و جان خویش را مى آرایند گرچه نایل شدن به این مرتبه از ذکر کارى بس دشوار است . امام باقر(ع )مى فرماید: یـکـى از سـخـت تـریـن کـارهـاى بـنـدگـان ، ذکـر خـدا در هـر حـال اسـت و آن چـنـیـن است که هنگام عزم بر معصیت ، یاد خدا میان او و آن گناه مانع مى شود و این (تـفـسـیـر) کـلام خـداست که مى فرماید: (اِنَّ الَّذینَ اتَّقَوْا اِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّیْطانِ تَذَکَّرُوا فَاِذا هُمْ مُبْصِرونَ) **

 * تفسیر اثنى عشرى ، شاه عبدالعظیمى ، ج 1، ص 289.
 ** اعـراف ، آیـه 201؛ پـرواپـیـشـگان هنگامى که گرفتار وسوسه هاى شیطان مى شوند، به یاد خدا افتند و بناگاه بینا شوند.