امام علی (ع) : مَن‌ْ وَضَع‌َ نَفْسَه‌ُ مَواضِع‌َ التُّهَمَة‌ِ فَلا یَلوُمَن‌َّ مَن‌ْ اَساءَ بِه‌ِ الظَّن‌َّ.
(نهج‌البلاغه ـحکمت159)
کسی که خود را در معرض و در موارد تهمت قرار دهد، نباید کسانی راکه به او سوءظن پیدا می‌کنند، سرزنش کند.
در جامعه اسلامی، رابطة بین اعضای جامعه بر خوش‌بینی نسبت به یکدیگرو عدم سوءظن استوار است. گرچه حکومت و دستگاههای مسوول آن، درموارد خاصی که نظم و امنیت جامعه بدان بستگی دارد در حدود شرع و قانون،برای پرس‌وجو از افرادی که مظنون هستند مجاز می‌باشند، ولی در بین افرادجامعه تجسّس، بدگمانی و بدبینی نسبت به هم به هیچوجه جایز نیست. روایات‌زیادی بر این مطلب تاکید دارند که: «کارهای برادر مومن خود را باید حمل برصحّت کنی و به هیچ روی به گمانه‌زنی ناروا نپردازی.» اصل‌ِ اعتماد متقابل وحمل بر صحّت کارهای مومن تا جایی که ممکن است، حتی در مواردی که‌ظواهر امر، زمینه‌های بدگمانی را فراهم سازد، یک اصل مهم در روابط‌اجتماعی است.
در کنار این اصل، اصل‌ِ دیگری هم مطرح است و آن، «اجتناب و پرهیز ازقرارگرفتن در موضع تهمت» است. واقع‌بینی اسلام و رهبران الهی، موجب‌شده که به این اصل توجه داشته باشند و در عین حالی که اعضای جامعه را ازبدگمانی و سوءظن پرهیز دهند، از طرف دیگر توصیه کنند که رفتارِ اعضای‌جامعه بگونه‌ای باشد که زمینة سوءظن را از بین ببرد. درست است که دیگران‌نباید به رفتار شما بدگمان شوند و شما را مورد تهمت قرار دهند، ولی شما هم‌وظیفه دارید که برای کمک به حفظ سلامت معنوی جامعه از کارهایی که زمینة‌بدبینی و بدگمانی دیگران را فراهم می‌سازد، خودداری کنید.
دوری از مواضع تهمت
امام علی (ع) : مَن‌ْ وَضَع‌َ نَفْسَه‌ُ مَواضِع‌َ التُّهَمَة‌ِ فَلا یَلوُمَن‌َّ مَن‌ْ اَساءَ بِه‌ِ الظَّن‌َّ.
(نهج‌البلاغه ـحکمت159)
کسی که خود را در معرض و در موارد تهمت قرار دهد، نباید کسانی راکه به او سوءظن پیدا می‌کنند، سرزنش کند.
در جامعه اسلامی، رابطة بین اعضای جامعه بر خوش‌بینی نسبت به یکدیگرو عدم سوءظن استوار است. گرچه حکومت و دستگاههای مسوول آن، درموارد خاصی که نظم و امنیت جامعه بدان بستگی دارد در حدود شرع و قانون،برای پرس‌وجو از افرادی که مظنون هستند مجاز می‌باشند، ولی در بین افرادجامعه تجسّس، بدگمانی و بدبینی نسبت به هم به هیچوجه جایز نیست. روایات‌زیادی بر این مطلب تاکید دارند که: «کارهای برادر مومن خود را باید حمل برصحّت کنی و به هیچ روی به گمانه‌زنی ناروا نپردازی.» اصل‌ِ اعتماد متقابل وحمل بر صحّت کارهای مومن تا جایی که ممکن است، حتی در مواردی که‌ظواهر امر، زمینه‌های بدگمانی را فراهم سازد، یک اصل مهم در روابط‌اجتماعی است.
در کنار این اصل، اصل‌ِ دیگری هم مطرح است و آن، «اجتناب و پرهیز ازقرارگرفتن در موضع تهمت» است. واقع‌بینی اسلام و رهبران الهی، موجب‌شده که به این اصل توجه داشته باشند و در عین حالی که اعضای جامعه را ازبدگمانی و سوءظن پرهیز دهند، از طرف دیگر توصیه کنند که رفتارِ اعضای‌جامعه بگونه‌ای باشد که زمینة سوءظن را از بین ببرد. درست است که دیگران‌نباید به رفتار شما بدگمان شوند و شما را مورد تهمت قرار دهند، ولی شما هم‌وظیفه دارید که برای کمک به حفظ سلامت معنوی جامعه از کارهایی که زمینة‌بدبینی و بدگمانی دیگران را فراهم می‌سازد، خودداری کنید.
واقعیت جامعة بشری اینگونه است که اگر کسی در رفتار خود، به‌ملاحظات جانبی توجه نداشته باشد و بدون رعایت و ملاحظة برداشت‌های‌عرفی ـ که معمولاً از رفتار انسان‌ها منتزع می‌شود ـ رفتار کند، خودبخودزمینة بدبینی و گمانه‌زنی‌های دیگران را فراهم می‌کند و در اینصورت، قبل ازهر چیز خود شخص سزاوار سرزنش است! آری! حفظ حرمت و احترام‌ِ هرفردی در جامعة اسلامی، برای دیگران یک وظیفة مهم اخلاقی است، ولی این‌وظیفه قبل از دیگران برعهدة هر کسی است که از رفتار و گفتاری که به حرمت‌و احترام‌ِ خود خدشه‌ای وارد می‌سازد، اجتناب کند و واقعیات‌ِ جامعه وبرداشت‌های دیگران از رفتار و گفتار خود را مورد توجه و ملاحظه قرار دهد.
پس برای حفظ سلامت اخلاقی جامعه، علاوه بر اینکه باید رفتاری داشته‌باشیم که درواقع، شایسته و درست باشد، باید مراقب باشیم که مبادا زمینه‌بدگمانی دیگران نسبت به خودمان را فراهم کنیم و پس از اینکه دیگران نسبت‌به ما، گمان‌ِ بد بردند و ما را به اموری که هیچگاه در پی آن نبوده‌ایم متّهم‌ساختند، از آنان گلایه کنیم که چرا چنین کردند! بله، این وظیفة دیگران است‌که از بدبینی و سوءظن بپرهیزند، ولی این هم وظیفة ما است که در رفت وآمدها، نشست و برخاست‌ها، اظهارنظرها، نگاه‌ها، رفتارها، معاشرت‌ها، و...خود را در معرض اتهام قرار ندهیم و از عملی که موجب بدبینی دیگران‌می‌شود، بپرهیزیم. نگوئیم که «ما برای نظر دیگران کار نمی‌کنیم و داوری‌دیگران برای ما مهم نیست»، زیرا این بی‌توجهی و بی‌اعتنایی فضای سالم‌جامعه را آلوده می‌سازد و بازتاب‌ِ منفی‌ِ آن فقط متوجه ما نمی‌شود. هر کسی‌برای پیشگیری از وقوع جوّ بدبینی و بدگمانی در جامعه، این وظیفه را بایدبرای خود لازم بداند.
امام امیرالمومنین(ع) ما را به همین وظیفه متوجه می‌کند و سرزنش کسانی‌را که به ما بدگمان می‌شوند، در صورتی که ما خود را در معرض تهمت قرارداده باشیم سزاوار نمی‌دانند و البته در این کلام نمی‌خواهند بدگمانی دیگران‌را جایز بشمرند و آنان را بی‌گناه تلقی کنند، بلکه بر مسوولیت هر کسی برای‌پیشگیری از جوّ بدگمانی در جامعه تاکید می‌کنند. ما و هر کسی دو وظیفه راتواماً در این زمینه برعهده داریم: یکی اینکه خود را در معرض تهمت قرارندهیم و از کارهایی که بطور طبیعی و عرفی موجب بدگمانی دیگران می‌شودبپرهیزیم. دیگر اینکه در مورد رفتار دیگران، از سوءظن و بدبینی اجتناب‌کنیم. زیرا برخی بدگمانی‌ها گناه و معصیت است. چنین مراقبتی در جامعه،موجب پیشگیری از مفاسد و زشتی‌های فراوانی خواهد شد و ما را گامی به راه‌امام علی(ع) نزدیک‌تر خواهد ساخت. ان‌شاءاللّه.
هو الرئوف
سلام علیکم دوست عزیز
شهادت مظلومانهء امام جعفر صادق علیه السلام رو بهتون تسلیت عرض می کنم
وبلاگ خوبی دارید ـ تازه و نو پُر محتوا ـ ماشاءالله به این همّت
مطلبتون خیلی جالبه ـ این حدیث جای فکر و تأمل بیشتری داره ـ توضیحات خیلی خوب بودند ـ دستتون درد نکنه
التماس دعا
علی علی
سلام.
خواستم تشکر کنم از اینکه فراموشم کردید (ناراحت)
الحمدلله از لیست دوستانتون هم که حذف شدم (گریه)
ولی حیفم اومد نگم
مطلبت عالی بود (چشمک)