روح الهی ؛ منشاء کرامت انسان

مـنـشـاء کـرامـت انسان همان فطرت الهى است . خلقت انسان به گونه اى است که کرامت در ذات او نهفته است و استعداد تقویت کرامت در متن خلقت او وجود دارد.
قرآن کریم مى فرماید: (وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنى آدَمَ...)⁽²⁾ ما فرزندان آدم را کرامت بخشیدیم ... .
کـرامـتـى که براى انسان مطرح شده ، یک کرامت اعتبارى نیست بلکه کرامتى ذاتى و حقیقى است . مرحوم علامه طباطبایى مى گوید: (مـراد آیـه بـیـان حال جنس بشر است و مقصود از تکریم اختصاص دادن به عنایت و شرافت دادن به خصوصیتى است که در دیگران نباشد.)⁽³⁾  بـنـابـرایـن از نـظـر قرآن کلیه انسان ها از یک کرامت ذاتى برخوردارند که در نوع خلقت آنها وجود دارد و موجودات دیگر از آن بى بهره اند.
حال باید دید چه خصوصیتى در فطرت انسان وجود دارد که موجب کرامت او گردیده است ؟ براى روشن شدن این مطلب یادآورى دو نکته لازم است :
الف ـ انـسان داراى دو بعد مادى و الهى است و علت سجده ملائکه بر انسان ، بعد مادى او نیست ، زیـرا در شـؤ ون مـادى سـایـر حـیوانات با انسان شریکند، بنابراین بعد الهى انسان است که موجب سجده ملائکه بر او شده است .
قرآن کریم مى فرماید: (اِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلئِکَةِ اِنّى خالِقٌ بَشَراً مِنْ طینٍ فَاِذا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فیهِ مِنْ رُوحى فَقَعُوا لَهُ ساجِدینَ)⁽⁴⁾ هـنـگـامـى کـه پـروردگـارت بـه فـرشـتـگـان گـفـت ، مـن بـشـرى را از گل مى آفرینم ، پس آنگاه که او را با خلقت کامل بیاراستم و از روح خود در او دمیدم ، بر او به سجده درافتید.
بـنـابـرایـن دمـیـدن روح الهـى بـر وجـود خـاکى انسان است که او را لایق سجده فرشتگان الهى گردانیده است .
ب ـ سجده ملائکه بر انسان نشانگر کرامت انسان است . هنگامى که خداوند به فرشتگان امر مى کند به آدم سجده کنید، ابلیس پس از امتناع از سجده ، مى گوید: (اءَرَءَیْتَکَ هذَا الَّذى کَرَّمْتَ عَلَىَّ)⁽⁵⁾
با من بگو چرا این را بر من کرامت بخشیدى ؟
ایـن آیـه اشـاره بـه این نکته دارد که امر خدا به سجده به آدم موجب کرامت او گردیده است . به این مطلب در دعاى امّ داود نیز اشاره شده است : (اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى اَبینا آدَمَ بَدیعِ فِطْرَتِکَ الَّذى کَرَّمْتَهُ بِسُجُودِ مِلائِکَتِکَ)⁽⁶⁾ خـداونـدا بـر پـدر مـا آدم ، ایـن آفـریده نو و بى نظیرت که او را به سجود فرشتگانت کرامت بخشیدى ، درود فرست .
با جمع بندى این دو نکته به این نتیجه مى رسیم که (روح الهى ) منشاء کرامت انسان است .

2- اسرا (17) ، آیه 70 .
3- ترجمه المیزان ، ج 15 ، ص 264 .
4- ص (38) ، آیات 71 و 72 ، ترجمه آیتى .
5- اسراء (17) ، آیه 62 ، ترجمه آیتى .
6- مفاتیح الجنان ، اعمال ماه رجب .